Lương Lễ Dũng

Sự cần thiết gìn giữ tài nguyên và bảo vệ môi trường sinh thái trong hoạt động sản xuất nông nghiệp

Môi trường sản xuất nông nghiệp và đời sống nông thôn vừa qua đã có nhiều dấu hiệu suy giảm đáng báo động về tài nguyên đất, nước, rừng, cấu trúc sinh thái tự nhiên cùng lúc với tình trạng gia tăng ô nhiễm môi trường do các loại chất thải từ hoạt động sản xuất trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản và sinh hoạt ở nông thôn. Theo tổng kết của Tổ chức Y tế thế giới có trên 80% trường hợp người mắc bệnh; nhất là bệnh truyền nhiễm; ở các nước đang phát triển do môi trường sống và nguồn nước bị ô nhiễm.

Phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng thâm canh, công nghiệp giúp đạt được nhiều kết quả khả quan về kinh tế; tuy nhiên, bên cạnh đó phát sinh khối lượng chất thải lớn làm gia tăng mức độ ô nhiễm môi trường. Theo khảo sát của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ngành nông nghiệp mỗi năm sử dụng khoảng 250.000 tấn thuốc bảo vệ thực vật và chỉ tính riêng bao bì, chai lọ chứa thuốc vốn là loại rác nguy hại đã thải ra môi trường xấp xỉ 20.000 tấn. Chăn nuôi và thủy sản cũng gặp các vấn đề tương tự, điều tra của Bộ Tài nguyên và môi trường kết luận hoạt động chăn nuôi trung bình hàng năm phát sinh hơn 70 triệu tấn chất thải chưa được xử lý đầy đủ đã xả thải ra môi trường dân cư, sông, rạch,…    

Ngoài tình trạng ô nhiễm do các loại chất thải, những bất cập trong quá trình khai thác tài nguyên đất, nước, rừng cũng là yếu tố gây ra những biến động về môi trường sinh thái theo chiều hướng xấu với hệ quả là tình hình biến đổi khí hậu mà Việt Nam là một trong những quốc gia chịu nhiều ảnh hưởng của hệ quả này.

Vì vậy, nhiệm vụ gìn giữ tài nguyên và bảo vệ môi trường sinh thái cần được xem là mục tiêu có tính chiến lược quốc gia, là biện pháp bắt buộc để ứng phó với tình hình biến đổi khí hậu, là trách nhiệm của mọi người dân nhất là với các tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, tất cả đều cần góp tay thực hiện tích cực, triệt để, đồng bộ và thường xuyên các yêu cầu, biện pháp gìn giữ tài nguyên, giảm thiểu ô nhiễm môi trường vì lợi ích lâu dài của đất nước.      

Các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ môi trường cần thực hiện trong hoạt động sản xuất nông nghiệp. 

Lĩnh vực trồng trọt, cần đưa vào áp dụng phổ biến các quy trình canh tác thân thiện môi trường, gìn giữ tài nguyên, kiểm soát chặt chẽ các yếu tố gây ô nhiễm như: Hệ thống thâm canh lúa cải tiến SRI (System of Rice Intensification), Quy trình trồng lúa “1 phải 5 giảm”, “3 giảm 3 tăng”, Quản lý dịch hại tổng hợp IPM (Integrated Pest Management), Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt GAP (Good Agricultural Pratices). Trong đó, chú trọng thực hiện 6 biện pháp cơ bản như sau:

(1) Ưu tiên sử dụng các loại phân hữu cơ, phân sinh học, chế phẩm bảo vệ thực vật gốc sinh học.   

(2) Các loại bao bì, chai lọ, thùng chứa thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất cần được thu gom và xử lý triệt để theo quy định. Tuyệt đối không tái sử dụng.

(3) Không đốt hoặc vứt bỏ trên ruộng, vườn các loại phụ phế phẩm như rơm, rạ lúa, thân, rễ, lá các loại cây trồng. 

(4) Không xả thải nước vệ sinh thiết bị, dụng cụ pha thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất chưa qua xử lý vào cống, mương, sông, rạch …

(5) Không bón, tưới cho cây trồng các loại phân bón hữu cơ chưa hoai mục, phân bón có nguồn gốc từ rác thải, nước thải từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt.  

(6) Tuân thủ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc “4 đúng” và tuyệt đối không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và hóa chất cấm lưu hành.

Lĩnh vực Chăn nuôi, áp dụng phổ biến quy trình chăn nuôi theo hướng an toàn sinh học và quản lý thực hành chăn nuôi tốt GAHP (Good Animal Husbandry Pratices). Trong đó, chú trọng thực hiện 5 biện pháp cơ bản như sau:

(1) Tất cả các loại chất thải đều phải được xử lý phân hủy các chất độc hại, mùi hôi trước khi đưa ra môi trường bên ngoài.

(2) Tuyệt đối không sử dụng các loại thuốc thú y và hóa chất cấm lưu hành. Ưu tiên sử dụng các loại chế phẩm sinh học để phòng trị bệnh cho vật nuôi và xử lý chất thải.

(3) Thường xuyên vệ sinh khu vực chăn nuôi. Các loại bao bì, chai lọ, thùng chứa thuốc thú y, hóa chất cần được thu gom và xử lý triệt để theo đúng quy định. 

(4) Khi có dịch bệnh xảy ra cần tuyệt đối chấp hành đầy đủ quy định, hướng dẫn xử lý của ngành thú y, không tiêu thụ tận dụng, không bán chạy.   

(5) Không chăn nuôi với hình thức thả rông gây phát tán chất thải và lây nhiễm dịch bệnh.

Lĩnh vực Thủy sản, áp dụng phổ biến quy trình nuôi theo hướng an toàn sinh học và quản lý thực hành nuôi thủy sản tốt GAqP (Good Aquacultural Pratices). Trong đó, chú trọng thực hiện 7 biện pháp cơ bản như sau:

(1) Không sử dụng phân hữu cơ chưa hoai mục, không dùng thuốc bảo vệ thực vật đưa vào môi trường nuôi trồng thủy sản.

(2) Thực hiện đúng kỹ thuật phơi, sát trùng ao, đầm, ruộng, bể, lồng, bè theo đúng quy định cho từng đối tượng thủy sản.

(3) Ưu tiên sử dụng các loại chế phẩm sinh học dùng cải tạo và ổn định các yếu tố môi trường nuôi trồng và ưu tiên sử dụng công nghiệp để hạn chế sử dụng thức ăn tươi sống.

(4) Có hệ thống cấp nước và thoát nước riêng biệt và tuân thủ các quy định chung của vùng nuôi. Nước cấp và nước thoát nuôi trồng thủy sản phải tách biệt với nguồn nước sinh hoạt công cộng.  

(5) Phải xử lý nước trong ao, đầm, ruộng nuôi thủy sản trước khi xả thải ra môi trường bên ngoài. Tuân thủ triệt để các quy định, hướng dẫn xử lý nước của ngành thú y khi có dịch bệnh xảy ra.

(6) Các loại bao bì, chai lọ, thùng chứa thuốc thú y, hóa chất sát trùng cần được thu gom và xử lý chôn, đốt ngay sau khi sử dụng.

 (7) Tuyệt đối không sử dụng các loại thuốc thú y và hóa chất cấm lưu hành.

Lĩnh vực Lâm nghiệp, thực hiện 4 biện pháp cơ bản như sau:

(1) Tham gia phát triển, bảo vệ, chăm sóc các loại rừng (rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, rừng sản xuất).

(2) Tuân thủ thực hiện đầy đủ quy định phòng cháy, chửa cháy rừng.

(3) Không săn bắt, đánh bắt các loài động vật hoang dã trong danh mục Nhà nước quy định. 

(4) Tích cực tham gia phát triển trồng cây lâm nghiệp phân tán để tăng độ che phủ.   

Mọi người dân; đặc biệt người hoạt động trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp và sinh sống ở nông thôn; cần tích cực tìm hiểu và chấp hành pháp luật của Nhà nước liên quan đến yêu cầu bảo vệ tài nguyên, môi trường; hưởng ứng các phong trào gìn giữ môi trường xanh, sạch, đẹp và các chiến dịch tập trung vệ sinh, sát trùng phòng chống dịch hại; tham gia phát triển các hình thức tổ, nhóm, câu lạc bộ, hiệp hội ngành nghề về trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp để cùng hợp tác quản lý, giữ gìn môi trường chung vì lợi ích lâu dài của cá nhân và cộng đồng./.