Hiếu Dân/Phòng Kỹ thuật

Ủ chua thức ăn cho gia súc nhai lại là giải pháp đơn giản tuy không mới nhưng giúp người chăn nuôi không chỉ chủ động được nguồn thức ăn, tiết kiệm chi phí, cân đối dinh dưỡng mà còn giúp giảm phát thải khí nhà kính, tận dụng hiệu quả phụ phẩm nông nghiệp, góp phần bảo vệ môi trường và hướng tới một nền nông nghiệp tuần hoàn, bền vững.

Chăn nuôi gia súc nhai lại là nghề truyền thống của người dân địa phương tỉnh Long An, tính đến cuối năm 2024, tổng đàn trâu, bò của cả tỉnh trên 100.000 con. Với tổng đàn trâu bò nhiều, việc đảm bảo nguồn thức ăn thô xanh cho chúng trong những tháng mùa mưa, mùa lũ là vô cùng quan trọng. Vì vậy, việc ứng dụng phương pháp ủ chua thức ăn thô xanh không chỉ là giải pháp giúp người chăn nuôi chủ động được nguồn thức ăn mà còn mang lại rất nhiều lợi ích khác.

Việc ủ chua thức ăn đã được thực hiện từ rất nhiều năm trước với mục đích ban đầu chủ yếu là tận dụng nguồn phụ phế phẩm từ trồng trọt (thân bắp, cỏ già, dây khoai lang, cây họ đậu,…) làm thức ăn cho trâu bò. Sau này khi khoa học phát triển hơn, việc ủ chua thức ăn còn nhằm mục đích thay thế một phần nguồn thức ăn, giúp cho người chăn nuôi giảm chi phí thức ăn. Nguyên lý của quá trình ủ chua là thực hiện ủ sinh học yếm khí, đây là biện pháp sử dụng các vi sinh vật yếm khí tự nhiên có mặt trong nguyên liệu ủ để ức chế hoạt động của các vi sinh vật hiếu khí gây hư, thối thức ăn. Từ đó thức ăn được bảo quản thời gian dài hơn.

Trước đây nguyên liệu chính cho ủ chua sẽ là nguồn phụ phế phẩm từ trồng trọt, cám gạo, rỉ mật đường. Quá trình ủ chua sẽ trải qua 2 giai đoạn: giai đoạn hiếu khí và giai đoạn yếm khí. Trong giai đoạn hiếu khí ban đầu, các vi sinh vật sẽ sử dụng lượng oxy còn sót lại trong đống ủ để hoạt động, tạo ra lượng nhiệt nên đống ủ ban đầu nóng, sau đó khi sử dụng hết oxy thì vi sinh vật hiếu khí dần chết đi, đống ủ sẽ bước vào giai đoạn yếm khí. Lúc này các vi sinh vật yếm khí sẽ chuyển hóa protein thành các axit amin, chuyển hóa đường thành các axit hữu cơ,... là những chất dễ hấp thu đối với trâu bò. Khi đạt đến độ chua nhất định thì các vi sinh vật yếm khí sẽ chết đi, môi trường đống ủ được ổn định, đảm bảo chất lượng cho nguyên liệu ủ chua. Tuy nhiên, chất lượng thức ăn ủ chua lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tùy vào từng loại nguyên liệu, thời điểm thu hoạch, lượng vi sinh vật tự nhiên trên nguyên liệu, kỹ thuật ủ (khống chế nhiệt độ, ẩm độ,…). Do đó, khi thực hiện ủ chua, đống ủ cần được nén chặt, tránh nước mưa và bổ sung thêm muối để thức ăn ủ chua đạt chất lượng tốt nhất.

Ngoài lợi ích là tận dụng được nguồn phụ phế phẩm của trồng trọt, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện chỉ ra rằng trong quá trình ủ chua sẽ làm thức ăn mềm hơn, trâu bò dễ tiêu hóa hơn. Thức ăn ủ chua sẽ rút ngắn quá trình tiêu hóa thức ăn ở dạ cỏ, làm giảm pH ở dạ cỏ, từ đó ức chế hoạt động của vi sinh vật ở dạ cỏ làm giảm quá trình sản sinh khí metan, giúp giảm phát thải khí nhà kính. Bên cạnh đó, việc tận dụng  nguồn phụ phế phẩm của trồng trọt làm thức ăn cho trâu bò cũng được xem là bước đi đầu tiên của nông nghiệp tuần hoàn.

Hiện nay, quá trình ủ chua thức ăn thường được bổ sung thêm chế phẩm sinh học (các vi khuẩn lactic, emzyme,…) để tránh tình trạng thức ăn ủ chua bị hư, thối, mốc,… Ngoài ra, việc phối trộn thêm các nguyên liệu khác như cám gạo, bột bắp, khô dầu nành,… nhằm đảm bảo tỉ lệ dinh dưỡng cân đối của thức ăn ủ chua đang được nghiên cứu thực hiện nhằm thay thế 1 phần thức ăn hỗn hợp vỗ béo trên bò thịt.

Như vậy, phương pháp ủ chua thức ăn hiện nay không chỉ đơn giản là tận dụng nguồn phụ phế phẩm của trồng trọt cho trâu bò mà còn giúp người chăn nuôi chủ động được nguồn thức ăn, giảm chi phí thức ăn mà vẫn đảm bảo đầy đủ cân đối dinh dưỡng cho trâu bò; giúp trâu bò tiêu hóa thức ăn tốt hơn; giảm phát thải khí nhà kính từ hoạt động chăn nuôi gia súc nhai lại, hướng đến nền nông nghiệp tuần hoàn, bền vững trong tương lai./.